بررسی برنامه های آموزشی آنلاین کتابخانه مرکزی دانشگاه های علوم پ
برای هماهنگی یک کار تحقیقی این وبلاگ طراحی شده است.بررسی برنامه های آموزشی آنلاین کتابخانه مرکزی دانشگاه های علوم پ
برای هماهنگی یک کار تحقیقی این وبلاگ طراحی شده است.دستنوشته
من دستنوشته را تنظیم نمودم، هنوز نیاز است روی آن کار شود:
بررسی آموزش وب بنیاد در صفحات خانگی کتابخانههای مرکزی دانشگاههای علوم پزشکی کشور
ابوذر رمضانی [1][1]
شبنم رفوا [2][2]
چکیده:
زمینه: آنلاین توتریال یا برنامه های آموزشی آنلاین برای راهبردهای آموزشی کتابخانه میتوانند مفید باشند و به عنوان ابزار آموزشی چاپی یا درونخطی برای تدریس نحوهی استفاده از منابع الکترونیکی به مبتدیان مورد استفاده قرار بگیرند.
هدف: این مقاله به صورت اجمالی به مؤلفههای اصلی آموزش مبتنی بر وب پرداخته است و سپس با مروری بر پژوهش های انجام شده برای برنامههای آموزشی آنلاین و ویژگیهای آنها در کتابخانههای جهان تعریفی برای این نوع برنامهها ارائه کرده است و برطبق این بررسی رهنمودی برای برنامه آموزش آنلاین کتابخانههای مرکز علوم پزشکی کشور ارائه شود.
روش مطالعه: با بررسی 42 وب سایت دانشگاههای علوم پزشکی کشور، اطلاعات برنامههای آموزشی آنلاین صفحات خانگی 33 کتابخانههای مرکزی به کمک لیست کنترل گردآوری و برای اطمینان صحت اطلاعات گردآوری شده با مسئولان کتابخانهها تلفنی مصاحبه شد. دادهها به کمک برنامه اکسل مورد تحلیل قرار گرفت.
یافتهها: در مرحله اولیه گردآوری اطلاعات 130 برنامه آموزشی آنلاین در وب سایت 33 کتابخانه شناسایی شد، همگی به صورت رایگان دسترس پذیر و قابلیت چاپ داشتند. تنها 2 کتابخانه مجموعآً به 6 برنامههای آموزشی آنلاین تهیه شده توسط کارگزاران پیوند داده بودند. فرمت 47 برنامه آموزشی پی دی اف، فرمت 18 برنامه پاورپوینت و مابقی برنامهها در فرمت اچ تی ام ال، ورد و فلش بودند. هیچکدام از برنامه قابلیت تعاملی و بازخورد و امکان ارزشیابی میزان یادگیری در برنامههای آموزشی نداشتند.
بحث و نتیجهگیری: طبق بررسی انجام شده تعداد محدودی از وب سایتهای کتابخانهها به اهمیت آموزش مبتنی بر وب کاربران کتابخانه خود توجه نمودند، از آنجاییکه کتابخانهها میتوانند این برنامهها را برای استفاده کنندگان خود به منظور آموزش چگونگی استفاده از کتابخانه و منابع آن و افزایش سطح سواد اطلاعاتی و مهارتهای جستجوی آنها ارائه کنند ضروری است که کتابداران برای مدیریت پروژههای طراحی وب سایت کتابخانه آموزش لازم ببینند.
کلید واژه ها : وب سایت کتابخانهها، آنلاین توتریال، برنامههای آموزشی آنلاین، کتابخانههای مرکزی، آموزش وب بنیاد
در حال حاضر کلیه فرآیند تحقیق در وبلاگ مقابل ثبت گردیده است: http://www.nlmnlm.blogsky.com
هر کتابداری با اصطلاحات آموزش کتابشناختی، آموزش کاربر، آموزش استفاده از کتابخانه، آشنایی با کتابخانه، و آموزش کتابشناختی کم و بیش آشناست. آنها هدف از آموزشهای کتابشناختی را رساندن جویندگان به اطلاعات موردنیازشان میدانند و همواره در جستجوی راهی هستند که دستیابی به این هدف را تسریع کنند.
گردش در کتابخانه، برپایی دوره مهارتهای کتابخانهای، سخنرانی، جلسات عملی و ... از جمله روشهایی که کتابداران برای آموزش کتابشناختی استفاده میکنند البته گونه‌های ساده‌تر و عملی‌تر آموزش کتابشناختی زیر مورد استفاده واقع میشد:
مانند استفاده از نوارهای دیداری و شنیداری؛ نمایش اسلاید؛ برپایی مجامع گزارش پایان نیمسال؛ و تشکیل کارگاه‌های مرتبط با شناخت ابزارهای مرجع یا حوزه‌های موضوعی خاص. اما از آغاز دهه 1980، علایق برخاسته از فن‌آوری اطلاعات بسیاری شیوههای مربوط به آموزش کتابشناختی را تحت تأثیر قرار دادهاند، استفاده از اسلاید و سایر صورت‌های دیداری و شنیداری، ایستا و منسوخ تلقی شده و نمایش بر روی صفحه پایانه‌ها و سایر فن‌آوری‌های وابسته به رایانه به‌گونه‌ای فزاینده الزامی به‌نظر می‌رسند(مری).
با گسترش فناوری های جدید اطلاعاتی و ارتباطی، امروزه روش های جدیدی در عرصه آموزش و یادگیری به وجود آمده است، که یکی از این روشها آموزش الکترونیکی است. آموزش الکترونیکی، آموزش مبتنی بر فناوری های ارتباطی مانند رادیو، تلویزیون، وسایل ارتباطی و شبکه رایانهای به ویژه اینترنت است. اصطلاح آموزش الکترونیکی، شامل مجموعه وسیعی از کاربردها و عملکردها از جمله آموزش مبتنی بر وب، آموزش مبتنی بر رایانه، کلاسهای مجازی و منابع اطلاعاتی و کتابخانههای دیجیتالی است(موسویان: 27).
امروزه وب بعنوان ابزاری منحصر به فرد، کتابخانه ها را در امر آموزش کاربران کمک میکند. اینترنت در عرصههای آموزشی نیز چالش های جدیدی را ایجاد کرده است. استفاده از بستر و زیرساخت مناسب اینترنت برای آموزش، در سالیان اخیر به شدت مورد استقبال قرار گرفته است. آموزش الکترونیکی، آموزش مبتنی بر کامپیوتر (CBT) ، آموزش مبتنی بر اینترنت (IBT) و آموزش مبتنی بر وب (WBT) نمونه اسامی انتخاب شده برای روش های جدید آموزشی می باشند. آموزش (یاد دادن و یاد گیری)در سالیان آینده با انقلابی بزرگ روبرو خواهد شد. امکانات سخت افزاری و نرم افراری موجود، بشریت را به سمت یک انقلاب بزرگ آموزشی سوق می دهد. آموزشهای Online از سال ۱۹۹۰ مطرح و همزمان با رشد تجهیزات و امکانات مربوطه در دهه گذشته، گام های مؤثری را در این زمینه برداشته شده و اینک در نقطه عطفی قرار گرفته است. آشنایی با سیستم های آموزشی جدید برای همه دست اندرکاران امر آموزش، از اهم وظایف است(؟ روزنامه ابرار).
(خانم رفوا) آموزش وب بنیاد ...
آنلاین توتریال یا خودآموز درونخطی برای راهبردهای آموزشی کتابخانه می توانند مفید باشند مطابق با ACRL آنلاین توتریال باید شامل تمرینات تعاملی همچون شبیه سازی یا سنجش باشد. اینها عمل یادگیری را فعال می کند و اجازه می دهد دانشجویان با پاسخگویی به آنچه فکر میکنند همزمان یادگیری شان را خودارزیابی کنند. آنلاین توتریال ها همچنین باید شیوه ای برای تماس با کتابدار برای سئوال یا بازخورد دادن درباره طراحی توتریال و مفید بودن آن بدهند(EE2:61). برای خودآموز تعریف زیر مطرح است:
تک آموز یا توتریال بعنوان ابزار آموزشی چاپی یا درونخطی برای تدریس نحوه ی استفاده از یک سامانه ی رایانه ای یا منبع الکترونیکی به مبتدیان است که معمولاً به شیوه ی گام به گام و خودآموز طراحی میشود و غالباً برای آزمودن میزان مهارت فراگرفته شده، پرسش هایی در انتها طرح میشود(OD1:Tutorial ).
کتابداران برای آموزش کاربران کتابخانه، تک آموز یا توتریالها درونخطی را تهیه میکنند تا دانشجویانی که آموزش کتابخانه ای درونخطی را ترجیح می دهند از آنها استفاده کنند. این ابزارهای آموزشی در قالب الکترونیکی معمولاً از طریق اینترنت دسترسپذیر هستند و با فرآیند گام به گام و گاهی تعاملی چگونگی استفاده از تمامی خدمات و منابع مورد نیاز را آموزش میدهند(OD1: Online Tutorial ). برخی از این خدمات عبارتند از:
طریقه جستجو در فهرستهای کتابخانه ای
آموزش مهارتهای سواد اطلاعاتی
جستجوی نشریات و مقالات مجلات مختلف
جستجوی پایگاه های داده آن لاین
آشنایی با کتابخانه ها
کاوش وب
استناد به منابع
ارزیابی منابع
ارائه خط مشی های مجموعه سازی
آشنایی با نرم افزارهای خاص
آنلاین توتریال یا خودآموز درونخطی ممکن توسط کتابداران کتابخانهها یا توسط کارگزاران تهیه شوند. درواقع چند نوع نظام خدمات آنلاین توتریال وجود دارد: اولی پشتیانی آن را کتابخانهها و یا موسسات آموزشی برعهده دارند و دومی تجاری هستند که ممکن با هزینه و یا رایگان باشند. اولی قابل اعتمادتر و مؤثرتر است. مسئله مورد توجه میزان استفاده از آنها در وب سایت کتابخانهها برای آموزش کاربران است. این بررسی با هدف تعیین میزان استفاده از منابع آموزشی آنلاین در وب سایت کتابخانهها طرح ریزی شده است.
سه سئوال کلی زیر برای این بررسی مطرح شده است:
1- صفحات اختصاصی وب سایت کتابخانهها چه میزان به منابع آموزشی آنلاین پیوند داده است؟
2- منابع آموزشی آنلاین چه قابلیتهایی دارند؟
دونالد(1999) برروی برنامه آموزشی آنلاین 19 کتابخانه را از چندین نقطه نظر تحلیل کرد نتیجه گرفت کتابداران باید محیط یادگیری مبتنی بر وب را مورد تحلیل قرار دهند و بهترین نقطه شروع را تهیه یک راهنما برای طراحان صفحات وب برشمرده است و برای آینده بهتر این راهنما را توسعه بدهند. هولمن (2000) دو شکل برنامه آموش کتابشناختی سنتی و برنامههای آموزشی آنلاین کتابخانه را برای دانشجویان سال اول مورد بررسی قرار داد اگرچه دانشجویان به برنامههای آموزشی آنلاین تمایل بیشتری نشان می دادند ولی اختلاف قابل توجهی بین این دو روش در توانایی دانشجویان برای استفاده از منابع نیافت. اما چروکویج و اوگترد (2002) در مقایسه این دو روش مشاهده نمودند که دانشجویان که به صورت رو در رو آموزش میبینند نسبت به آنهایی که کاملاً با برنامه آموزشی آنلاین آموزش دیده بودند متوسط نمره پس آزمون بالاتری کسب کردهاند و دانشجویان تمایل بیشتری به جلسات کتابخانهای رو در رو برای مهارتهای کتابخانهای نشان میدهند تا آنهایی که در جلسات برنامههای آموزشی آنلاین شرکت کرده بودند. نیکولز و همکارانش (2003) هم در مقایسه دو نوع آموزش سنتی و برنامههای آموزشی آنلاین نتیجه گرفت که دانشجویان از هر دو روش رضایت داشتند و بنا شد هر دو روش را برای آموزش سواد اطلاعاتی استفاده شود. بوری و اود (2005) به امکان سنجی کارآیی آموزش سواد اطلاعاتی آنلاین برای دانشجویان ورودی جدید پرداختند و مؤلفههای توسعه مؤثرتر ابزارهای یادگیری را مشخص کردند. روزلند و همکارانش (2008) برنامههای آموزشی کتابخانههای علوم پزشکی را از نظر محتوا و ویژگیهای آن مورد بررسی قرار دادند، کتابخانهها بیشتر به برنامههای آموزشی آنلاین تهیه شده توسط کارگزاران پیوند دادهاند و اکثر برنامهها با اچ تی ام ال طراحی شده بودند.
کار این بخش تا مرحله ارائه مقاله ادامه خواهد داشت، من قصد دارم به صورت تحلیلی آن را تنظیم نمایم. خانم رفوا اگر بتونیم ما پژوهش های فارسی روی وب سایت کتابخانه ها کار شده را گردآوری کنیم و بررسی کنیم آیا آنها از این بعد وب سایتها را بررسی کرده اند یا نه ، به فرآیند کاریمان کمک می کند.
فرودی(1381) یافتههایش سه مقوله جدول بندی کرد: محتوای صفحه اصلی، جست وجو و تحقیق، امکانات کاربران برای جامعه پژوهش...
اصغری پوده، (باید نگاه کنیم سیاه ارزیابی اش چی بوده)
ورع (1385) یافتههایش از سه جنبه معیارهای صفحه اصلی برای پیوند دهی، رعایت عوامل مربوط به جست و جو و تحقیق و امکانات برای کاربران مقوله بندی شد. در پایان جهت پژوهش بیشتر روی مواردی از جمله آموزش کاربران پیشنهاد داده است.
صابری،
و دلقندی
بنظرم همه افراد فوق روی وب سایت کتابخانههای ایران پژوهش نمودند اما به منابع آموزشی آنلاین توجه خاصی نداشته اند(البته صحت این گفته باید با مطالعه آنها اثبات شود)
فتاحی و حسنزاده در طرح پژوهشی " نظر سنجی از کتابداران متخصص پیرامون شیوههای سازماندهی اطلاعات در وب سایت کتابخانه های دانشگاهی گزارشی از مرحله یک طرح پژوهش" توجهی به منابع آموزشی آنلاین نکرده بودند! (من نامه ای برای دکتر حسن زاده جهت صحت این ادعا خواهم فرستاد)
با مراجعه به وب سایت وزارت بهداشت، بخش منابع اطلاعاتی انتخاب کردیم تا به فهرست سه صفحه ای از آدرس وب سایت های دانشگاه های علوم پزشکی دسترسی داشته باشیم و بعد با بررسی 42 وب سایت دانشگاههای علوم پزشکی کشور، توانستیم صفحات خانگی 33 کتابخانههای مرکزی را شناسایی نماییم. همزمان شماره تماس مستقیم برخی از کتابخانهها نیز ثبت شد تا برای مصاحبه با مسئولان کتابخانه استفاده شود.
بعد از تنظیم فهرست کنترل گردآوری دادههای موجود در وب سایت کتابخانهها را شروع کردیم.
لینک فایل اکسس برای کار تحلیل:
http://www.esnips.com/doc/d1ca2223-da8f-49f7-95fb-c629e914aa17/Check-List
بعداز اتمام کار مصاحبه تحلیل داده های گردآوری شده را در این بخش می آوریم.
محدودیت های تحقیق ما:
برخی از دانشگاهها در وب سایتشان صفحه اختصاصی برای کتابخانه مرکزی اختصاص نداده بودند تنها پیوند به پایگاههای اطلاعاتی در صفحه اصلی یا صفحاتی با عناوین "منابع اطلاعاتی"، "پایگاههای اطلاعاتی علوم پزشکی" و ... دادهاند. تعدادی هم صرفاً پیوند فهرست آنلاین کتابخانه (اپک) با عناوین "جستجو در منابع کتابخانهها" و "فهرست منابع کتابخانه" و ...
ما برای گرداوری اطلاعات با مسائل روبرو خواهیم.
مثلاً من فایل هایی را بعنوان آموزش استفاده از منابع الکترونیکی در وب سایت کتابخانه دیده ام سازنده آنها کارگزاران بودند ولی کتابخانه آنها را در دومین خودش قرار داده است، یعنی به آنها لینک نداده بود بلکه مستقیماً خودش آنها در وب سایتش قرار داده بود من اینچنین فایل هایی را بعنوان فایل خود وب سایت کتابخانه در نظر گرفتم نه لینک به وب سایت سایر کتابخانه ها یا کارگزاران اطلاعات.
نتیجه گیری و پیشنهادات:
بهتر فیش های تهیه شده را به دقت زیاد بخوانیم چون مطمئن هستم در تدوین این بخش کمک مؤثری خواهد کرد.
مأخذ:
در پایان نگارش با استفاده از بخش کتابشناختی مقدماتی تنظیم شود.
